Tanden poetsen en autisme: een onmogelijke opgave?

Iets praktisch als dagelijks goed tanden poetsen kan voor kinderen (en volwassenen) met autisme spectrum stoornis (ASS) een bijna onmogelijke opgave zijn. Het niet zien wat er in je mond gebeurt, de vreemd uitziende en aanvoelende borstel, de tandpasta en geen tand mogen vergeten kan tot problemen leiden. Hoewel er geen “one size fits all” aanpak bestaat voor het tanden poetsen bij kinderen met autisme zijn er wel een aantal tips die kunnen helpen in het proces.

Wanneer beginnen met poetsen

Wij adviseren zo vroeg mogelijk te beginnen met het poetsen van de tandjes van je zoon of dochter. Niet alleen vanwege het wennen aan deze dagdagelijkse taak, maar ook vanwege de gezondheid van zijn of haar gebit. Het liefst start je dan ook met poetsten als de eerste tand doorkomt, zover dat mogelijk is in jullie situatie natuurlijk. Het voordeel van vroeg beginnen is dat het kind kan wennen. Immers, hoe minder tandjes hoe korter het (vervelende) poetsmoment. Nadeel van vroeg beginnen is dat het kind dan nog erg jong is en weinig begrijpt van de handeling. Niet bij alle kinderen met autisme lukt het dan ook om vroegtijdig te beginnen, maar dit moet wel het streven zijn.

Hulpmiddelen voor het poetsen bij autisme

Ongeacht of je de tanden nog voor je zoon of dochter poetst of dat hij of zij al oud genoeg is om dit zelf te gaan doen kunnen we een aantal tips geven die helpen het tandenpoetsen mogelijk te maken. Op de eerste plaats adviseren we een zachte tandenborstel te gebruiken (bijvoorbeeld deze van Meridol). Over het algemeen worden zachte borstelharen prettiger gevonden dan harde borstelharen. Een elektrische tandenborstel raden we in eerste instantie af (vanwege de extra prikkels als trillingen en lawaai), maar er zijn ouders die hier juist weer meer succes mee hebben. Een belangrijke aanvullende tip is om ze zelf hun tandenborstel te laten kiezen. Het is immers maar een vreemd object wat je in je mond moet steken.

Ook de keuze van tandpasta speelt een belangrijke rol in het mogelijk maken van het tandenpoetsen. De heftige smaak, de sterke geur of het tintelende gevoel kunnen het poetsen tot een vervelende ervaring maken. Wij adviseren een tandpasta te kiezen zonder smaak, kleuren of geur en liefst niet te veel mentholsmaak (tintelend gevoel). Gebruik wel een tandpasta met fluoride. De mentholvrije tandpasta van Elmex voldoet aan deze voorwaarden. Andere hulpmiddelen, zoals het gebruik van een klokje, plaatjes of een smartphone app komen in de hierna volgende alinea’s aan bod.

Routine en uitleggen

Neem het tandenpoetsen op in de dagelijkse routine van het kind met autisme. Indien je gebruik maakt van een stappenplan neem je het tandenpoetsen hierbij op, zodat je kind ziet wat hij moet doen op een dag. Wij adviseren om het tandenpoetsen ruim voor het slapen gaan (bijvoorbeeld voor het lezen van een boekje) te doen. Maak dit schema in het stappenplan visueel. Een boekje lezen is dan gelijk een beloning voor het goed poetsen.

Uitleggen waarom je moet tandenpoetsen is een belangrijke stap. Je kunt dit speelsgewijs doen aan de hand van filmpjes, plaatjes of boekjes. Vaak is het dagelijks herhalen van een zin als “we moeten onze tanden poetsen om je tanden schoon en je adem fris te houden” een goede start. Leer ze ook de namen van de verschillende dingen die ze nodig hebben (tandenborstel, tandpasta, water, etc) en waarvoor ze dat nodig hebben (mond, tanden, tong, etc.). Zorg dat alle spullen altijd op een vaste plek bij elkaar liggen. Dit maakt het voor het kind overzichtelijk.

Tanden poetsen met autistisch kind

Opnieuw, of je nu zelf poetst of je kind dat al zelf kan gaan doen: laat je kind langzaam wennen aan de tandenborstel en de tandpasta. Begin eventueel eerst zonder tandpasta en laat hem of haar de borstel in de mond ervaren. Als dat goed gaat kun je poetsbewegingen maken of aanleren. Bij het ene kind gaat dit meteen goed, bij de ander duurt het wat langer. Een tip die veel andere ouders succesvol toepassen is samen poetsen (het goede voorbeeld geven). Laat duidelijk zien hoe het moet en denk ook aan de details, zoals het niet doorslikken van tandpasta.

Tijdens het poetsen kunnen plaatjes over alle handelingen (opgehangen aan de spiegel), video’s, muziekjes en smartphone apps (die laten zien hoe het moet en wat je moet poetsen) helpen om op een leuke en vertrouwde manier te laten zien wat er gebeurt. Bovendien leiden ze de aandacht ook een beetje af. Experimenteer wat voor jullie het beste werkt. Tenslotte helpt een klokje of zandloper vaak ook goed, het laat duidelijk zien wanneer je zoon of dochter klaar is met poetsen en houdt ze zo aan een duidelijk en voorspelbaar start en einde.

We willen afsluiten met woorden die jullie als ouders waarschijnlijk al vaak gehoord hebben: wees geduldig, behulpzaam en herhaal. Wij zijn dan ook zeer benieuwd naar jullie tips en tricks, wat werkt voor jullie goed?

Bron pictogrammen: www.sclera.be